“Ik dacht erover om zelfmoord te plegen, maar AI hielp me”: Wanneer de therapeut in Afrika een chatbot is

Themba Anesu (een pseudoniem), een 25-jarige journaliste uit Zimbabwe, kampt al enige tijd met een depressie nadat een ziekte een hysterectomie noodzakelijk maakte. Ze wendt zich tot kunstmatige intelligentie (AI ) voor troost en psychologische ondersteuning. Als jonge vrouw die weet dat ze nooit zwanger zal kunnen worden, vindt ze het extreem moeilijk om te gaan met mensen die haar vragen stellen over het moederschap.

"Op een gegeven moment dacht ik erover om zelfmoord te plegen, maar AI hielp me. Vroeg in de ochtend liet het me motiverende citaten zien zonder dat ik erom hoefde te vragen. Ze kalmeerden me en ik wendde me ertoe wanneer ik een slecht moment had", legt ze uit.

De WHO waarschuwt dat ongeveer 150 miljoen mensen in Afrika aan een psychisch probleem lijden, vergeleken met 53 miljoen in 1990. Maar op het continent is er één psychiater per 500.000 inwoners, 100 keer minder dan aanbevolen door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

De internationale organisatie schat ook dat 11,5 op de 100.000 mensen in Afrika zelfmoord pleegt, een cijfer hoger dan het wereldwijde gemiddelde (9 per 100.000 mensen), deels vanwege een gebrek aan maatregelen om risicofactoren, waaronder psychische aandoeningen, aan te pakken en te voorkomen. De WHO en UNICEF benadrukken dat kinderen en jongeren bijzonder kwetsbaar zijn , en Afrika is een continent waar 70% van de bevolking jonger is dan 30 jaar.

"De eerste keer dat ik een psycholoog persoonlijk zag, was op een evenement georganiseerd door een internationale ngo. Zelfs onze scholen hebben meestal geen afdeling of professional die zich toelegt op begeleiding en counseling. Dus wendde ik me tot AI, die er is en niet oordeelt", vat Anesu samen. "AI is geen medicijn waarmee ik even kan ontsnappen, noch een tijdelijke oplossing. Ik heb het gevoel dat ik met de tijd, en niet te lang, permanent zal genezen", bevestigt ze.

Het is niet makkelijk om therapeuten en counselors te vinden waar ik woon. Bovendien denk ik dat het makkelijker is om AI te gebruiken.

Edem Rejoice, Nigeriaanse student

Er is een tekort aan therapeuten.

Deze krant sprak met een tiental jonge Afrikanen die zich tot AI wenden voor psychologische steun, troost en kracht in stressvolle tijden, zoals examenperiodes. Hun verhalen lopen uiteen, maar ze benadrukken allemaal dat ze zonder angst voor een oordeel kunnen spreken en dat het een betaalbare technologie is die hen in staat stelt anoniem te blijven.

Edem Rejoice (niet haar echte naam), een 19-jarige Nigeriaanse studente en bakker, wendt zich ook tot AI wanneer ze zich verdrietig en alleen voelt. "Het geeft me een gevoel van veiligheid. Ik heb het gevoel dat het een comfortabele ruimte is om alles te zeggen wat ik denk. In tegenstelling tot anderen oordeelt het niet over me, en ik vind het een heel comfortabele ruimte om mezelf privé te uiten", legt ze uit.

AI heeft ook haar studentenleven aanzienlijk veranderd. "Tijdens tentamenperiodes helpt het me bijvoorbeeld mijn rooster te organiseren en stress te beheersen, wat mijn concentratie en mentale welzijn verbetert", legt Rejoice uit. Ze gebruikt deze technologie deels vanwege een gebrek aan alternatieven . "Het is niet makkelijk om therapeuten en counselors te vinden waar ik woon, en ik vind het ook makkelijker om AI te gebruiken."

Een onderzoek uit 2024, uitgevoerd door KnowBe4 onder een steekproef van 1300 mensen in Zuid-Afrika, Botswana, Nigeria, Ghana, Kenia, Egypte, Mauritius, Marokko, de Verenigde Arabische Emiraten en Saoedi-Arabië, concludeerde dat een aanzienlijk aantal mensen in Afrika en het Midden-Oosten regelmatig generatieve AI gebruikt. 26% van de respondenten gebruikt het dagelijks, 42% meerdere keren per week en 25% af en toe.

Volgens de Nigeriaanse arts Adebowale Jesutofunmi, expert in de geestelijke gezondheid van kinderen en adolescenten, is AI voor veel mensen een "tegengif tegen eenzaamheid" geworden, ook al mist het menselijke empathie en kan het niet denken of begrijpen, en biedt het daarom geen definitieve oplossingen. Volgens de expert kan dit hulpmiddel het tegenovergestelde effect hebben en mensen verder isoleren als het menselijk contact en persoonlijke relaties vervangt.

"De risico's worden veel duidelijker in noodsituaties. Wanneer iemand suïcidale gedachten, paniekaanvallen of waanideeën heeft, kan zijn leven in gevaar zijn. Op die momenten kan AI niet direct ingrijpen. Sterker nog, in deze gevallen zou AI een tiener zelfs kunnen helpen zijn suïcidale plannen uit te voeren", schat hij in een interview met deze krant.

Voor Ayo Adelu (een pseudoniem), een 23-jarige student uit Nigeria , “biedt AI misschien niet alle oplossingen, maar het is altijd klaar om snel te reageren.”

"Het helpt me om minder suïcidale gedachten te hebben. Als ik uitleg hoe ik me voel, vertelt het me waarom ik me zo voel en worden er oplossingen aangedragen. Maar eerlijk gezegd is het beter om met iemand te praten die je echt begrijpt en er voor je is. AI gaat je niet vragen hoe het met je gaat," verduidelijkt ze.

De jonge vrouw benadrukt dat het belangrijk is om niet volledig op deze technologie te vertrouwen. "Zelfs als ik met AI chat, combineer ik mijn eigen gedachten met de ideeën die het me geeft voordat ik beslissingen neem. De waarheid is dat het mijn leven helemaal niet heeft veranderd."

De eerste keer dat ik een psycholoog in levende lijve zag, was op een evenement georganiseerd door een internationale ngo. Zelfs onze scholen hebben bijna nooit een afdeling of een professional die zich toelegt op begeleiding en counseling. Dus wendde ik me tot AI, die er is en niet oordeelt.

Themba Anesu, Zimbabwaanse journalist

Westerse vooringenomenheid

Dr. Jesutofunmi erkent dat veel jongeren zich tot AI wenden vanwege het stigma rond geestelijke gezondheid in veel delen van Afrika, en ook vanwege de financiële last van therapie. "Therapie vereist nazorg, via telefoongesprekken of bezoeken. AI mist het initiatief om de voortdurende zorg te bieden die essentieel is voor herstel", voegt ze eraan toe.

"In de geestelijke gezondheidszorg is de psychologische en sociale context van de patiënt erg belangrijk, en chatbots die in het Westen zijn ontworpen, houden vaak geen rekening met veel lokale nuances die in Afrika fundamenteel zijn. Daarom zijn de beoordeling en reacties van de AI mogelijk onvoldoende", legt Jesutofunmi uit.

Anesu, de jonge journaliste uit Zimbabwe, geeft toe dat ze haar problemen soms heel gedetailleerd moet uitleggen, omdat "AI-hulpmiddelen binnen een westerse context worden ontwikkeld, voor andere omstandigheden, leefwijzen en culturen."

Slechts 0,02% van de internetinhoud is beschikbaar in Afrikaanse talen. Dit beperkt de ontwikkeling van AI-modellen die kunnen voldoen aan de taalkundige en culturele behoeften van het continent, zo blijkt uit gegevens die werden vrijgegeven ter gelegenheid van het G20-voorzitterschap van Zuid-Afrika.

Volgens Abdulrahmon Habibat, een Nigeriaanse geestelijke gezondheidsadviseur, verergeren culturele overtuigingen vaak psychische aandoeningen. Ze legt uit dat bijvoorbeeld een kersverse moeder, als ze stress en een postnatale depressie ervaart, vaak dingen hoort als: "Dit overkomt je omdat je nog nooit zoiets hebt meegemaakt", "Maak je geen zorgen, je komt er wel overheen", en andere clichés die van invloed zijn op de manier waarop ze voor haar kind zorgt. Dit onopgeloste trauma kan het kind vervolgens tot in de volwassenheid vergezellen.

Habibat gelooft daarom dat één oplossing om stigma, isolatie en de afhankelijkheid van AI bij emotionele problemen te verminderen, is om jongeren aan te moedigen een carrière in de geestelijke gezondheidszorg na te streven en dit als een mogelijke carrière te overwegen, en om onderwijsinstellingen aan te sporen om psychologische begeleidingsafdelingen op te richten. "Als de instellingen die jongeren opleiden niet geïnteresseerd zijn in geestelijke gezondheid, waarom zouden jongeren het dan belangrijk vinden?", vraagt ​​ze zich af.